„Z misiem uczę się mówić”
Oryginalny dokument:
Z misiem uczę się mówić
autorki projektu profilaktyki logopedycznej:
mgr Aleksandra Kozłowska logopeda
mgr Jolanta Jabłońska nauczyciel
Treści programowe:
- Fizyczny obszar rozwoju dziecka:
uczestniczy w zabawach ruchowych, w tym rytmicznych, muzycznych,
naśladowczych z przyborami lub bez nich;- wykonuje podstawowe ćwiczenia kształtujące nawyk utrzymania prawidłowej postawy ciała;
- wykonuje podstawowe ćwiczenia kształtujące nawyk utrzymania prawidłowej postawy ciała;
- wykazuje sprawność ciała i koordynację w stopniu pozwalającym na rozpoczęcie systematycznej nauki czynności złożonych.
- Emocjonalny obszar rozwoju dziecka
- rozpoznaje i nazywa podstawowe emocje, próbuje radzić sobie z ich przeżywaniem;
- przeżywa emocje w sposób umożliwiający mu adaptację w nowym otoczeniu;
- przedstawia swoje emocje i uczucia, używając charakterystycznych dla dziecka form wyrazu;
- rozstaje się z rodzicami bez lęku, ma świadomość, że rozstanie takie bywa dłuższe lub krótsze;
- szuka wsparcia w sytuacjach trudnych dla niego emocjonalnie; wdraża swoje własne strategie, wspierane przez osoby dorosłe lub rówieśników;
- zauważa, że nie wszystkie przeżywane emocje i uczucia mogą być podstawą do podejmowania natychmiastowego działania, panuje nad nieprzyjemną emocją, np. podczas czekania na własną kolej w zabawie lub innej sytuacji.
- Społeczny obszar rozwoju dziecka
- używa zwrotów grzecznościowych podczas powitania, pożegnania, sytuacji; wymagającej przeproszenia i przyjęcia konsekwencji swojego zachowania
- obdarza uwagą inne dzieci i osoby dorosłe;
- komunikuje się z dziećmi i osobami dorosłymi, wykorzystując komunikaty werbalne i pozawerbalne; wyraża swoje oczekiwania społeczne wobec innego dziecka, grupy.
- Poznawczy obszar rozwoju dziecka
- wyraża swoje rozumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdujących się w bliskim otoczeniu za pomocą komunikatów pozawerbalnych;
- wyraża swoje rozumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdujących się w bliskim otoczeniu za pomocą języka mówionego, posługuje się językiem polskim w mowie zrozumiałej dla dzieci i osób dorosłych, mówi płynnie, wyraźnie, rytmicznie, poprawnie wypowiada ciche i głośne dźwięki mowy, rozróżnia głoski na początku i końcu w wybranych prostych fonetycznie słowach;
- wykonuje własne eksperymenty językowe, nadaje znaczenie czynnościom, nazywa je, tworzy żarty językowe i sytuacyjne, uważnie słucha i nadaje znaczenie swym doświadczeniom;
- eksperymentuje rytmem, głosem, dźwiękami i ruchem;
- chętnie uczestniczy w zbiorowym muzykowaniu; wyraża emocje i zjawiska pozamuzyczne różnymi środkami aktywności muzycznej; aktywnie słucha muzyki; wykonuje lub rozpoznaje melodie, piosenki.
Do kogo skierowany jest projekt:
Projekt jest skierowany do dzieci 3-letnich, rozpoczynających edukację przedszkolną
oraz ich rodziców i opiekunów.
Kto uczestniczy w realizacji projektu:
W realizacji projektu uczestniczą nauczycielki, które będą prowadziły od września grupę
dzieci rozpoczynających edukację przedszkolną, logopeda oraz nauczyciele prowadzący
spotkania adaptacyjne dla przyszłych przedszkolaków naszej placówki.
Koordynatorem programu profilaktyki logopedycznej jest przedszkolny logopeda.
Cele:
- stymulowanie prawidłowego rozwoju językowego dzieci rozpoczynających
edukację przedszkolną oraz zapobieganie powstawaniu zaburzeń mowy; - wzbogacanie słownictwa czynnego i biernego;
- usprawnianie motoryki narządów artykulacyjnych;
- rozwijanie percepcji słuchowej;
- doskonalenie umiejętności komunikacyjnych dziecka oraz posługiwania się
własnym aparatem mowy; - nawiązanie dobrych kontaktów z dziećmi oraz ich rodzicami w Krainie Misiów.
Charakterystyka rozwoju mowy u dziecka w wieku przedszkolnym:
Rozwój mowy, mimo że jest uwarunkowany genetycznie, możliwy jest jedynie
w kontaktach z innymi ludźmi, ze środowiskiem społecznym. Mówimy wiele godzin
dziennie, najczęściej swobodnie, gładko i bez wysiłku, nie pamiętając o tym, że we
wczesnym dzieciństwie uczyliśmy się mówić z wielkim trudem i że nauka ta trwa długo –
kilka pierwszych lat życia. W rozwoju mowy wyodrębniają się charakterystyczne okresy,
których czas trwania można w przybliżeniu określić w sposób następujący:
1. okres melodii, zwany też okresem przygotowawczym (0 – 1 r. ż.);
2. okres wyrazu (1 – 2 r. ż.);
3. okres zdania (2 – 3 r. ż.);
4. okres swoistej mowy dziecięcej (3 – 7 r. ż.).
W wychowaniu przedszkolnym ważne są szczególnie dwa ostatnie okresy.
Okres zdania jest przełomowy w rozwoju mowy, gdyż dziecko przyswaja sobie podstawy
systemu leksykalnego i morfologicznego języka.
W tym czasie dziecko powinno już wypowiadać głoski: p, b, m, f, w, k, g, ch, t, d, n, l, ś, ź,
ć, dź, ń oraz zmiękczone: pi, bi, mi, ki, gi.
Pod koniec tego okresu mogą pojawiać się już głoski: s, z, c, dz, a nawet: sz, ż, cz, dż.
Wymienione głoski nie zawsze są pełnowartościowe, bywają zastępowane innymi,
łatwiejszymi głoskami, ze względu na niską sprawność narządów artykulacyjnych.
Okres swoistej mowy dziecięcej – dziecko 3 letnie
W tym wieku dziecko potrafi porozumieć się z otoczeniem, mowa jego jest już w pewnym
stopniu ukształtowana. Nie jest jednak pozbawiona błędów, a jej rozwój odbywa się
w dalszym ciągu.
Dziecko zaczyna odróżniać dźwięki s, z, c, dz od ich miękkich odpowiedników.
Powinno wymawiać wszystkie samogłoski ustne i nosowe: a, o, e, u, i, y, ą, ę, chociaż
w mowie mogą występować odstępstwa, np. zamiana samogłosek: a=o, e=a, i=y. Jest to
związane z niewykształconą sprawnością narządów artykulacyjnych.
Powinny występować również spółgłoski twarde i zmiękczone: m, mi, b, bi, p, pi, f, fi, w,
wi, ś, ć, ź, dź, ń, k, g, ki, gi, ch, t, d, n, l, li, j, ł.
Mogą pojawić się głoski: s, z, c, dz, a nawet sz, ż, cz, dż.
Najczęstsze błędy językowe pojawiające się u trzylatków, które mogą utrzymywać się do
5 roku życia to:
- opuszczanie sylaby początkowej lub końcowej (zupa pomidorowa = zupa
midolowa, lokomotywa – komotywa); - przestawianie głosek w wyrazie (ławka = wałka);
- tworzenie nowych wyrazów (zadzwonić + telefonować = zatelefonić, żelazko =
prasowaczka, oparcie krzesła = opieranka); - głoska r może być wymawiana, jako j lub l, ewentualnie, jako ł;
- zamiast f występuje często ch i odwrotnie.
Okres swoistej mowy dziecięcej – dziecko 4 letnie
W tym wieku dziecko potrafi już mówić o przeszłości i przyszłości. Zadaje mnóstwo
pytań.
Utrwalają się głoski s, z, c, dz, dziecko nie powinno ich zamieniać na ich zmiękczone
odpowiedniki ś, ż, ć, dż. Głoski sz, ż, cz, dż dziecko może wymieniać na s, z, c, dz – jest
to tzw. seplenienie fizjologiczne. Pojawia się głoska r, choć jej brak nie powinien jeszcze
niepokoić.
Może pojawić się tzw. hiperpoprawność związana z opanowaniem nowych, trudnych
głosek np. zastępowanie głosek s, z, c, dz, przez sz, ż, cz, dż – np.: sztół, czukierek.
Okres swoistej mowy dziecięcej – dziecko 5 letnie
W tym wieku mowa dziecka w powinna być zrozumiała, a wypowiedzi dziecka
wielozdaniowe.
Dziecko potrafi już bezbłędnie powtórzyć sz, ż, cz, dż, choć w mowie potocznej mogą
wciąż być zastępowane przez s, z, c, dz. Głoska r powinna być już wymawiana, chociaż
często pojawia się dopiero w tym okresie.
Wypowiedzi są zwykle poprawne gramatycznie, uwzględniają kolejność zdarzeń
i zależności przyczynowo – skutkowe. Dziecko potrafi wyjaśnić znaczenie słów, opisać
cechy przedmiotów i możliwość ich zastosowania. Dziecko chętnie poprawia innych
i samego siebie, szukając prawidłowego brzmienia wyrazu.
Okres swoistej mowy dziecięcej – dziecko 6 letnie
W tym wieku dziecko powinno już prawidłowo wymawiać wszystkie głoski, oraz powinno:
- poprawnie wymawiać wszystkie dźwięki nawet te najtrudniejsze do opanowania
czyli głoski sz, ż, cz, dż oraz r; - umieć porównywać (odnajdywać różnice i podobieństwa) oraz klasyfikować
przedmioty pod względem wielkości, kształtu, koloru, ciężaru, funkcji użytkowej; - wyklaskiwać ilość sylab w słowie;
- określać położenie przedmiotu względem otoczenia (nad, pod, obok, między,
wewnątrz itp.); - określać kierunek (do tyłu, na wprost, w bok itp.).
Niezakończony rozwój mowy:
Niezakończony proces nabywania podsystemu fonetyczno-fonologicznego stwierdzamy,
gdy do piątego roku życia dziecka w jego wymowie występują substytucje głoskowe,
które nie wykraczają poza zbiór głosek polskich. Najczęściej głoski trudniejsze
zastępowane są przez łatwiejsze artykulacyjnie. Tak może dziać się np. z trudną
artykulacyjnie głoską r – często zastępowana jest głoską j lub l.
Jeśli przyjmiemy, że granicą umowną na formowanie się systemu fonetyczno-
fonologicznego jest wiek 6 lat, to po jej przekroczeniu stwierdzamy opóźniony rozwój
mowy. Inaczej mówiąc dziecko, które rozpoczyna naukę czytania, powinno mieć w pełni
opanowany system fonologiczno-fonetyczny, by móc zapoznać się z językiem pisanym.
(J. Cieszyńska)
O wadzie wymowy można mówić w przypadku, gdy występujące odchylenia od normy
nie są właściwe dla przebiegu rozwoju mowy dziecięcej. Wiele z nich stanowi normę
w danym wieku i wynika z nieukończonego jeszcze rozwoju mowy. Dlatego ogromnie
ważna jest znajomość poszczególnych jego etapów. Jedna z istniejących w polskiej
literaturze definicji wad wymowy określa ją, jako zaburzenie artykulacji przejawiające się
nieprawidłową realizacją fonemów, czyli odnosi się do dźwiękowej strony języka. Może
dotyczyć zarówno jednego, jak i wielu dźwięków. Według tego rozumienia głoski mogą
być deformowane (dyslalia właściwa), zastępowane innymi głoskami (substytucje –
paralalia) oraz opuszczane (elizja – mogilalia). Inna klasyfikacja wad wymowy wywodzi
się z foniatrii i obejmuje m.in.:
- rotacyzm (reranie) – nieprawidłowa wymowa głoski r;
- sygmatyzm (seplenienie) – nieprawidłowa wymowa głosek trzech szeregów:
syczącego (s, z, c, dz), ciszącego (ś, ź, ć, dź), szumiącego (sz, ż, cz, dż); - lambdacyzm – nieprawidłowa wymowa głoski l;
- kappacyzm/gammacyzm – nieprawidłowa wymowa głoski k/g. Najczęściej są one
zamieniane na głoski t/d; - mowa bezdźwięczna – nieprawidłowa realizacja cechy dźwięczności (woda-fota,
żaba-szapa).
Dyslalia stanowi największą grupę wad wymowy na etapie nauczania początkowego.
Diagnoza logopedyczna:
Diagnozowanie dzieci może odbyć się wyłącznie po wyrażeniu przez rodziców zgody na
objęcie dziecka opieką logopedyczną na terenie przedszkola. Odpowiednie formularze
do wypełnienia rozdawane są na zebraniach we wrześniu.
Diagnoza logopedyczna to nic innego jak rozmowa kierowana, podczas której można
usłyszeć wszystkie substytucje i deformacje głosek oraz nawiązać z dzieckiem kontakt.
Zazwyczaj układana jest wspólnie zabawna historyjka obrazkowa, którą następnie
dziecko opowiada. Czasami wykorzystywana jest również zabawa kierowana.
Po wstępnym badaniu, gdy logopeda już wie, na jakie głoski powinien zwracać
szczególną uwagę, można przeprowadzić pogłębione badanie. Badający wykorzystuje
do tego pacynki lub figurki zwierząt. Dziecko jest proszone, aby nauczyło pacynkę
mówić. Zadaniem dziecka jest powtarzanie sylab, słów i zdań wypowiadanych przez
logopedę. Jest to słownictwo, w którym występują poszczególne głoski z systemu języka
polskiego.
Badanie jest formą zabawy, dziecko nie ma poczucia, że jego wymowa jest sprawdzana.
Kiedy logopeda wie, które głoski są substytuowane lub deformowane, wystarczy kilka
przykładów, by dokonać opisu indywidualnej realizacji.
Rodzice, których dzieci zostały zakwalifikowane do terapii, otrzymują pisemne
zaproszenie na indywidualne konsultacje z logopedą. Podczas spotkania
przeprowadzany jest wywiad logopedyczny, a także omówienie diagnozy i zasady
współpracy.
W uzasadnionych przypadkach rodzice proszeni są o założenie zeszytu do zajęć
logopedycznych, gdzie wklejane są ćwiczenia do pracy w domu.
Zajęcia logopedyczne odbywają się raz w tygodniu. Każde dziecko ma wyznaczony stały
termin zajęć.
Zalecenia dla rodziców:
1. Zadbajmy o poprawność i bogactwo naszych wypowiedzi.
2. Zadbajmy o prawidłowy zgryz dziecka! Wady zgryzu są jedną z najczęstszych
przyczyn powstawania wad wymowy.
3. Nie podawajmy dzieciom jedzenia w formie papek. Zachęcajmy do gryzienia
warzyw i owoców.
4. Korzystajmy z usług specjalistów. Jeśli dziecko ma nieprawidłową budowę
narządów mowy (rozszczepy warg, podniebienia, wady zgryzu lub uzębienia),
zapewnijmy mu opiekę specjalisty. Kontrolujmy stan słuchu, szczególnie
w sytuacjach gdy dzieci często chorują, przeziębiają się.
5. Ograniczmy dzieciom dostęp do programów telewizyjnych. Wybierajmy programy
właściwe dla wieku dziecka, rozmawiajmy z dziećmi na temat obejrzanego
programu, uczmy je budowania wypowiedzi.
6. Zwracajmy uwagę na prawidłowy sposób oddychania! Uczmy dzieci oddychania
nosem. Jeśli dziecko oddycha przez usta, często ma otwartą buzię, chrapie
w nocy, często ma zatkany nos – skonsultujmy się ze specjalistą (laryngologiem,
foniatrą, logopedą).
7. Zachęcajmy dzieci do zabaw usprawniających pracę języka i warg. Są to świetne
ćwiczenia profilaktyczne. Jeśli dziecko mówi niewyraźnie, ma problemy
artykulacyjne, należy skontaktować się z logopedą.
8. Zachęcajmy dzieci do mówienia, motywujmy je tak, by rozmowa była
przyjemnością.
Zabawy i ćwiczenia stymulujące rozwój mowy:
| Rozumienie mowy |
Stymulowanie rozwoju mowy/wzbogacanie słownictwa biernego |
– różnicuje i wskazuje znane mu przedmioty (zabawki), np.: lala, miś, piłka – różnicuje i wskazuje znane mu czynności, np.: je, śmieje się, płacze, idzie – różnicuje i wskazuje części ciała i części zabawek, np.: oko, ucho, koło – różnicuje i wskazuje położenie przedmiotów, np.: na stole, w pudełku, za drzwiami – różnicuje i wskazuje wielkość, długość, szerokość, ilość, szybkość, np.: mały – duży, mało – dużo, wysoko – nisko, szybko – wolno – różnicuje i wskazuje stany emocjonalne, np.: wesoły – smutny – różnicuje i wskazuje kolory – różnicuje, wskazuje i kategoryzuje przedmioty ze względu na konkretne cechy, np.: małe – duże, wysoki – niski, gruby – chudy, czyste – brudne, zimne – gorące |
| Rozwijanie języka ekspresywnego (semantyka i gramatyka) |
Stymulowanie rozwoju mowy/wzbogacanie słownictwa czynnego |
– nazywa osoby i przedmioty z najbliższego otoczenia – nazywa znane mu czynności – nazywa części ciała i części zabawek/znanych przedmiotów – porównuje i nazywa przedmioty, osoby oraz czynności przez nie wykonywane – wypowiada się na bliskie dziecku tematy – porównuje i nazywa cechy wyglądu zewnętrznego – wypowiada się na temat ilustracji – wyodrębnia elementy akcji, wiąże przyczynę ze skutkiem – układa i opowiada historyjkę obrazkową |
| Usprawnianie motoryki narządów artykulacyjnych |
Rozwijanie sprawności warg i języka |
– parska – cmoka – nadyma policzki – unosi język do nosa – oblizuje wargi – dotyka językiem brody – naprzemiennie dotyka językiem górnych jedynek i górnych dziąseł – wysuwa i chowa język |
| Rozwijanie percepcji słuchowej |
Kształtowanie słuchu fonematycznego | – naśladuje odgłosy znane z otoczenia, np.: przejeżdżająca karetka (e-o-e-o), odgłosy zwierząt – rozpoznaje i wskazuje na obrazku dany dźwięk – powtarza usłyszane sylaby – różnicuje i wskazuje słowa jednakowe i brzmiące podobnie – powtarza rymowanki, fragmenty wierszyków |
Zabawy logopedyczne z misiami będą prowadzone podczas spotkań adaptacyjnych.
Kącik logopedyczny „Z misiem uczę się mówić”
Kącik ten, znajduje się w szatni przedszkolnej. To forma ogłoszeń, ulotek, informacji, itp. Jest on systematycznie wzbogacany o przydatne dla rodziców informacje związane z terapią logopedyczną.
Profilaktyka logopedyczna ma na celu przeciwdziałanie wystąpieniu wad wymowy. Powyższy projekt ma wspomóc rodziców w ich eliminowaniu i naprawianiu.
Razem możemy wiele zdziałać dla dobra dzieci.